Od kwietnia 2016 r. Stowarzyszenie realizuje projekt strażniczy i badawczy na rzecz "dobrej administracji więziennej" współfinansowany ze środków otrzymanych przez Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej w ramach Programu Fundusz Inicjatyw Obywatelskich.
Jednym z elementów dobrej administracji więziennej jest skuteczna i racjonalna procedura załatwiania wniosków i próśb skazanych, a także oceny ich skarg oraz prawidłowo działający, zaangażowany nadzór sądów i sędziów penitencjarnych.
W związku z powyższym Stowarzyszenie opracowało tematyczne ulotki i plakaty dotyczące próśb, wniosków, skarg i petycji zadedykowane skazanym.
Celem akcji informacyjnej SIP jest:
To działanie na rzecz dobrej administracji więziennej i podlegających jej skazanych utwierdzi obydwie Strony w przekonaniu co do wzajemnych, czytelnych praw i obowiązków.
To działanie utwierdzi je, że nie prawo, lecz praktyka generuje dysproporcję praw i obowiązków albo przekonań o nich.
Służba Więzienna i społeczeństwo mają prawo wymagać od skazanych pewnej świadomości i odpowiedzialności za inicjowane przez nich działania oraz mechanizmy. I ma prawo wymagać pewnej jakości, a raczej konkretności ich pism (powoływania się na fakty, konkrety miejsca i czasu, okoliczności), z uwzględnieniem ograniczeń wynikających z pozbawienia wolności i wykonania kary (mniejszy dostęp do prawa i pomocy prawnej, ograniczony dostęp do pozyskania materiału "dowodowego", uzasadniającego prośbę/wniosek/skargę - dostęp uzależniony od działania Służby Więziennej lub innych służb).
Jest wielu skazanych, którzy mają wiedzą, jak pisać pismo w swojej sprawie i do kogo. Jednak wielu innych pisze do Stowarzyszenia prosząc o pomoc w napisaniu prośby/wniosku/skargi, aby skutecznie rozwiązać swój problem. Elementarna wiedza jest więc potrzebna - i dlatego - SIP zdecydował się na prosty przekaz w formie plakatu i ulotki.
Oprac. M. Niełaczna
W ramach projektu, który realizujemy w Stowarzyszeniu przy udziale Katedry Kryminologii i Polityki Kryminalnej UW pt. "Dobra administracja więzienna - jeden standard dla wszystkich", przygotowujemy monitoring na temat "dobrej administracji więziennej".
Projekt jest współfinansowany ze środków otrzymanych przez Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej w ramach Programu Fundusz Inicjatyw Obywatelskich.
Nasz Zespół badawczy złożony ze studentów i absolwentów kryminologii, prawa i resocjalizacji w lipcu br. będzie wizytował osiem jednostek penitencjarnych.
Celem badań jest ustalenie co Służba Więzienna rozumie pod pojęciem "dobrej administracji więziennej" oraz zidentyfikowanie jej wskaźników i praktyki jej stosowania.
Planujemy wywiady z dyrektorami i kierownikami rożnych działów, a także rozmowy i ankietę badawczą ze skazanymi.
Cele badania:
Zakładamy, że należy:
Chcemy dowiedzieć się co to znaczy - dobra administracja więzienna - z obydwu perspektyw. W efekcie chcemy opracować raport oraz opinię dotyczącą tej istotnej, a mało znanej części administracji publicznej.
Szukamy konsensusu między oczekiwaniami wynikającymi z ogólnych zasad postępowania administracyjnego i wykonawczego, między standardem dobrej administracji, a specyfiką wykonania kary pozbawienia wolności.
W perspektywie planujemy konsultacje z sędziami penitencjarnymi i przedstawicielami Centralnego Zarządu Służby Więziennej oraz wspólne seminarium i konferencję podsumowującą projekt.
Oprac. M. Niełaczna
Helsińska Fundacja Praw Człowieka wspólnie ze Stowarzyszeniem Interwencji Prawnej wystąpiła do Komitetu Ministrów Rady Europy w związku z niewykonaniem przez polskie władze wyroków Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w sprawach dotyczących przeludnienia w polskich więzieniach.
więcej informacji: www.hfhr.pl/przeludnienie-wciaz-problemem-polskiego-wieziennictwa-2/
Od czerwca 2012 roku wizytowaliśmy 12 zakładów karnych badaliśmy warunki życia więźniów dożywotnich oraz to, jak Służba Więzienna wykonuje karę dożywotniego pozbawienia wolności. We wrześniu planujemy pojechać do dwóch jednostek penitencjarnych i zakończyć monitoring.
Wybraliśmy jednostki, w których przebywa najwięcej więźniów dożywotnich (ZK w Czarnem, w Sieradzu, w Sztumie, w Płocku, we Wronkach).
Wizytacja w każdym z zakładów trwała dwa dni. Pierwszego dnia obserwowaliśmy warunki życia, pracy, nauki i rozwijania zainteresowań własnych więźniów dożywotnich, prowadziliśmy wywiady z personelem więziennym i zarządzającymi. W większości zakładów przeglądaliśmy akta osobopoznawcze skazanych. Drugiego dnia prowadziliśmy wywiady z więźniami dożywotnimi na temat nakładanych na nich ograniczeń, naruszeń prawa, braku standardów, sposobu postępowania z nimi przez administrację więzienną.
W żadnym z ZK administracja nie odmówiła nam dostępu do akt ani do pomieszczeń. Mieliśmy dostęp do wszystkich miejsc, które chcieliśmy zobaczyć. Tylko w niektórych ZK nie udało nam się zobaczyć wszystkich cel, w których przebywali więźniowie dożywotni ze względów logistycznych, organizacyjnych (organizacja ruchu w ZK, pory zajęć, obiadów, widzeń).
W sumie przeprowadziliśmy 34 wywiadów z przedstawicielami Służby Więziennej i 98 z więźniami dożywotnimi.
Po zakończeniu badań przystąpimy do opracowywania materiału badawczego i pisania projektu raportu.
Obecnie za wcześnie jest, aby wyciągać wnioski, jednak wstępnie można powiedzieć, że nasz system penitencjarny nie jest przygotowany na zniuansowane traktowanie tej grupy więźniów. "Racjonalne wykonywanie kary dożywotniego pozbawienia wolności jest kwestią danego przypadku, wiedzy, poświęcenia i preferencji konkretnego funkcjonariusza, czasami innej osoby mającej dostęp do więźnia. Gdy kara ma trwać do końca lub prawie do końca życia skazanego zabójcy, nikt nie odpowiada za efekty trwającej co najmniej ćwierćwiecze izolacji penitencjarnej." (wypowiedź A. Rzeplińskiego w uzasadnieniu badań naukowych "Dożywotnie pozbawienie wolności. Zabójca, jego zbrodnia i kara" prowadzonych przez Katedrę Kryminologii i Polityki Kryminalnej UW we współpracy naukowo-badawczej z Centralnym Zarządem Służby Więziennej)
Wśród pozytywnych widocznych efektów naszego monitoringu trzeba wymienić:
Dodatkowym elementem zrealizowanego monitoringu jest możliwość sygnalizowania zaobserwowanych zjawisk, praktyk lub skarg więźniów dożywotnich, których nie da się pogodzić ze współczesnymi standardami polskiego i europejskiego prawa bądź które niosą ryzyko niewłaściwego postępowania z pozbawionymi wolności.
Inaczej mówiąc, ustalenia dokonane podczas monitoringu mogą służyć jako podstawa sygnalizacji niepokoju, ostrzeżenia, że zaobserwowana przez badaczy praktyka niesie ryzyko naruszenia standardów lub prawa, a w końcu jako podstawa prośby o wyjaśnienie zaobserwowanej praktyki i o podjęcie stosownych działań przez Służbę Więzienną.
Wystąpiliśmy już z interwencją w sprawie więźnia dożywotniego, umieszczonego w izolacji od reszty więźniów, bez podstawy prawnej ani znanej nam faktycznej.
Obecnie przygotowujmy jeszcze dwie interwencje w związku z praktyką zakazu pozostawiania więźnia w celi samego i jednocześnie czynienia jednego więźnia odpowiedzialnym za zdrowie i życie drugiego skazanego oraz braku bądź nieczytelności proceduralnych gwarancji więźniów odbywających karę w systemie terapeutycznym. Obydwa problemy dotyczyły więźniów dożywotnich, z którymi rozmawialiśmy.
Zapoznając się ze sprawami więźniów:
Sprawy ważne, w których pomogliśmy lub pomagamy:
Więźniowie cudzoziemcy mogą pracować
Skazanej, obywatelce Bułgarii, władze więzienne odmawiały umożliwienia podjęcia pracy w trakcie odbywania kary pozbawienia wolności z uzasadnieniem, że jako cudzoziemka nie ma prawa do pracy na terytorium Polski. Przygotowano pismo do Dyrektora AŚ, w którym wskazano, że obywatele Bułgarii, po przystąpieniu tego kraju do Unii Europejskiej mogą wykonywać pracę na terytorium RP bez żadnych ograniczeń. Po złożeniu pisma skazana została wezwana na rozmowę z Dyrektorem AŚ, w trakcie której Dyrektor zgodził się, że ma ona prawo do pracy i obiecał podjęcie środków w celu umożliwienia jej zatrudnienia
.Nieuczciwe eksmitowanie więźniów
Sprawa 1: Wobec skazanego w trakcie pobytu w zakładzie karnym sąd wydał wyrok zaoczny o eksmisji z lokalu mieszkalnego. Cała korespondencja w trakcie postępowania w sądzie w tej sprawie, była kierowana na adres mieszkania, które skazany zajmował przed osadzeniem w zakładzie karnym, mimo że powód w momencie składania pozwu o eksmisję wiedział, gdzie przebywa skazany. Została przygotowana skarga o wznowienie postępowania w sprawie o eksmisję.
Sprawa 2: Skazany po śmierci matki, będącej lokatorem wojskowego mieszkania spółdzielczego, został uznany za głównego lokatora. Jednakże z uwagi na nieobecność (przebywał w ZK), nie podpisał umowy o członkostwo. Od maja 2010 r., kiedy znalazł się w AŚ nie opłaca rachunków. W marcu 2011 r. spółdzielnia wymieniła zamki i wyniosła jego rzeczy. Działanie spółdzielni może być samowolne i bezprawne. Nie wiadomo czy zostało przeprowadzone postępowanie eksmisyjne, albowiem skazany nie otrzymał wyroku eksmisyjnego.
Problem tkwi w niewłaściwym informowaniu skazanych o czynnościach podejmowanych przez Sądy w sprawach cywilnych i braku możliwości wpłynięcia na sądy w egzekucji dowożenia więźniów na terminy rozpraw.
Nasze działanie umożliwi większą wrażliwość sądów na prawa więźniów w sprawach cywilnych i dbanie o to, aby więzień był informowany o poczynaniach sądu, i dowożony na terminy rozpraw.
Odmowa przekazania więźnia dożywotniego do rodzimego kraju
Skazany, obywatel Federacji Rosyjskiej, który odbywa karę dożywotniego więzienia (może się starać o warunkowe zwolnienie po 35 latach) uzyskał zgodę Sądu Okręgowego na przekazanie go rosyjskim władzom w celu odbycia kary na terytorium Rosji. Jednak Ministerstwo Sprawiedliwości RP odmówiło przekazania go do Rosji z tego powodu, że władze rosyjskie nie zapewniły, że będzie on mógł być zwolniony dopiero po odbyciu przynajmniej 35 lat kary. Podjęte działania mają na celu znalezienie środka prawnego, który umożliwi przekazanie skazanego do Rosji.
Niewystarczająca ochrona życia rodzinnego więźniów
Sprawa 1: Skazany ze względu na pobyt w izolacji nie ma możliwości kontaktu z córką, ponieważ konkubina uniemożliwia przywożenie dziecka do aresztu i wykonywanie rozmów telefonicznych. Uniemożliwia zarówno matce więźnia jak i kontaktu z córką, nawet tel. przywożenie dziecka do aresztu i wykonywanie rozmów telefonicznych.
Pomogliśmy skazanemu wystąpić do właściwego sądu o uregulowanie kontaktów z córką. Trudność polega na tym, że sąd nie zobowiąże matki, aby przywoziła dziecko do więzienia, ponieważ co do zasady uznaje się, że nie jest to zgodne z dobrem dziecka (naczelna zasada w postępowaniu z małoletnimi). Badamy czy trudność ta jest uzasadniona na gruncie prawa i standardów.
Pewne jest to, że skazany może wystąpić o uregulowanie kontaktów poprzez umożliwienie kontaktów telefonicznych oraz listownych, ewentualnie spotkań z dzieckiem podczas przepustek.
Sprawa 2: Skazany wniósł do sądy o uregulowanie kontaktów z córką. Trudność polega na tym, że sądy cywilne nie sprowadzają skazanych pozbawionych wolności na rozprawy. Mało skuteczne jest wnoszenie o to skazanych, gdyż w sprawach cywilnych sąd nie jest zobowiązany doprowadzać więźniów na terminy rozprawy. Ogranicza to prawo więźniów do wymiaru sprawiedliwości pytanie czy to ograniczenie jest uzasadnione.
Pomogliśmy skazanemu złożyć wniosek do sądu, który pozwoli mu na skuteczne przedstawienie swojego stanowisko i wątpliwości przed sądem, nawet w przypadku niedoprowadzenia go i nieobecności podczas rozprawy. Z naszą pomocą skazany przesłał sądowi pytania do świadków, aby zapewnić sobie rzetelność postępowania i zabezpieczyć swoje interesy. Działania odniosły skutek sąd uwzględnił wniosek skazanego w przedmiocie przesłuchania świadków i pomyślnie uregulował kontakty z dzieckiem poprzez kontakt telefoniczny i listowny.
Zadłużeni więźniowie nie mają pracy
Skazany jest zobowiązany do alimentów, których nie jest w stanie uiszczać. Fundusz Alimentacyjny żąda zwrotu kwot wypłaconych na rzecz małoletnich.
Pomogliśmy skazanemu wnieść odwołanie od decyzji Funduszu Alimentacyjnego do organu wyższego rzędu (Samorządowego Kolegium Odwoławczego). W odwołaniu wskazaliśmy na brak możliwości zarobkowych skazanego, ponieważ nie pracuje podczas odbywanej kary i nie ma środków finansowych umożliwiających pokrycie zobowiązania. Wraz z odwołaniem wnieśliśmy wniosek o wstrzymanie naliczania kwot odsetkowych do czasu zwolnienia skazanego z ZK.
W tego typu sprawach dłużników alimentacyjnych pozbawionych wolności szukamy argumentów, które pozwolą zrozumieć i pogodzić interes ich z interesem państwa i podatników. A przynajmniej znaleźć rozwiązanie jak pomóc więźniom, zwłaszcza tym, którzy odbywają dłuższe wyroki i nie mają możliwości zarobkowych, wyjść z rosnącego zadłużenia. Jest to zamknięte koło. Po wyjściu z ZK skazani mają dług do spłacenie, często idący w tysiącach złotych, co stwarza konieczność w miarę szybkiej jego spłaty, a to skłania skazanych do popełniania nowych przestępstw.
Oczywiste jest, że małoletni mają prawo otrzymywać alimenty, zaś państwo jest zobligowane pomóc w przypadku braku możliwości wywiązywania się zobowiązanego do alimentacji. Dlatego jest Fundusz Alimentacyjny, który ma później prawo żądać zwrotu kwot wypłaconych. Sprawa jest w toku.
W jednym z warszawskich więzień skazany został pobity przez strażnika więziennego w celi. Jedynymi świadkami tego zdarzenia był sam skazany i strażnik. Więzień zgłosił fakt pobicia go wychowawcy, jednakże ten nie podjął żadnych czynności. Zgodnie z art. 7 kkw skazany wniósł skargę do Centralnego Zarządu Służby Więziennictwa. Następnie złożył zawiadomienie do prokuratury o popełnionym przestępstwie, gdyż w każdym przypadku podejrzenia nadużycia władzy przez strażników więziennych, w szczególności podejrzenia maltretowania więźniów, powinno być przeprowadzone staranne i efektywne śledztwo. Na bieżąco monitorujemy skutki złożonych pism.
Tymczasem z naszego wieloletniego monitoringu spraw o maltretowanie więźniów w zakładach karnych wynika, że Polska odstaje od standardu starannego i efektywnego śledztwa. Służba Więzienna nie jest zainteresowana zawiadamianiem prokuratury, prokuratorzy nierzadko odmawiają wszczęcia śledztwa po dość niestarannym przeprowadzeniu czynności wyjaśniających, a wszczęte śledztwa są prowadzone tendencyjnie i nierzetelnie.
Już ruszyło poradnictwo prawne dla skazanych z warszawskich jednostek penitencjarnych. Nasi prawnicy przyjmują skazanych na cotygodniowych dyżurach. Więcej informacji: "Watch More" Projekt strażniczy i rzecznictwo interesów więźniów (pdf, 36KB).
Zakończyliśmy realizację projektu strażniczego i rzeczniczego Watch 24. Projekt o więźniach, dla więźniów i nie tylko.
Najważniejsze efekty:
Szczegółowe sprawozdanie w pliku PDF (498KB).
Prawnik Stowarzyszenia w ciągu minionego roku udzielił 207 porad dla 199 skazanych przebywających w warszawskich jednostkach penitencjarnych. Zachęcamy do zapoznania się z przedmiotem porad, problemami zgłaszanymi przez więźniów i działaniami prawnika: sprawozdanie (pdf, 235KB).
Fundacja Sławek upowszechnia sprawdzony przez siebie model pomocy postpenitencjarnej w trzech regionach Polski. Model i realizowane w jego ramach działania są wykorzystywane przez kluczowe podmioty pomocy postpenitencjarnej i readaptacji społecznej więźniów. Warsztaty prowadzone przez Fundację Sławek zainspirowały przedstawicieli Służby Więziennej, kuratorów sądowych, organizacje pozarządowe i państwowe instytucje pomocowe.
Zapraszamy do zapoznania się z opisem rezultatu upowszechniania modelu systemu pomocy penitencjarnej i postpenitencjarnej (pdf, 191KB).
Zakończyliśmy monitoring Postępowania ze skazanymi przy przyjęciu do zakładu karnego w celu odbycia kary pozbawienia wolności w świetle regulacji krajowych i standardów Rady Europy. Wizytowaliśmy siedem Aresztów Śledczych położonych w różnych regionach polskich (AŚ Radom, AŚ Piotrków Trybunalski, AŚ Poznań, AŚ Lublin, AŚ Szczecin, AŚ Bydgoszcz, AŚ Kielce).
Ogólnie w większości Aresztów Zespoły monitorujące spotkały się z otwartą i pozytywną postawą Dyrekcji, kierowników i personelu. Wizytacja z ich strony była zorganizowana co ułatwiło i usprawniło realizację monitoringu.
Zarówno Dyrekcja, kierownicy jak i personel udzielali potrzebnych informacji, bez zbędnych utrudnień udostępniali pomieszczenia i zapewnili poufne warunki rozmowy ze skazanymi.
Za to w imieniu Zarządu Stowarzyszenia serdecznie dziękuję.
Obecnie przygotowywany jest raport z monitoringu o charakterze syntetycznym i całościowym. To znaczy, że raport całościowo będzie odzwierciedlał pewien stan faktyczny i zaobserwowane prawidłowości, w tym dobre praktyki i słabe punkty funkcjonowania cel przejściowych. Podstawą Raportu będą raporty z poszczególnych jednostek, które wraz z dokumentacją fotograficzną stanowią materiał wewnętrzny Stowarzyszenia.
Projekt raportu - z pytaniami skierowanymi do Dyrektorów wizytowanych jednostek - będzie prezentowany 25 lutego 2010 na seminarium w Katedrze Kryminologii i Polityki Kryminalnej w Instytucie Profilaktyki Społecznej i Resocjalizacji Uniwersytetu Warszawskiego. Następnie zostanie przesłany tymże Dyrektorom z prośbą o ewentualny komentarz lub wyjaśnienie. Całość raportu - po uwzględnieniu odpowiedzi z jednostek - zostanie opublikowana na podstronie www.opcat.interwencjaprawna.pl/praktyka.html.
Aktualnie trwają przygotowania do monitoringu, którego przedmiotem jest "Postępowanie ze skazanymi przy przyjęciu do zakładu karnego w celu odbycia kary pozbawienia wolności w świetle regulacji krajowych i standardów Rady Europy". Wizytacje zakładów karnych są przewidziane na jesień br.
W związku z tym Klinika monitoringu, działająca w ramach projektu Watch 24, ogłasza nabór dla kandydatów chętnych do udziału w jesiennych wizytacjach. Jakie są wymagania? Studenci III-V roku wydziału prawa lub resocjalizacji, list motywacyjny i życiorys, które odzwierciedlałyby zainteresowanie kryminologią, więziennictwem i ochroną praw człowieka.
Nasi eksperci opracowują cztery ekspertyzy na temat:
Fundacja Sławek przygotowuje kolejny cykliczny wyjazd w celu tworzenia sieci pomocy postpenitencjarnej przez organizacje pozarządowe i instytucje państwowe działające na terenie całej Polski. Dostępne jest już sprawozdanie z konferencji w OISW w Bydgoszczy (pdf, 462KB).
Dotychczas w ramach projektu zrealizowaliśmy:
No i, nasza strona - jak można zauważyć - nabiera charakteru. Chcielibyśmy, aby każdy zainteresowany monitoringiem stosowania prawa w Polsce i wzmocnieniem ochrony osób pozbawionych wolności znalazł tu coś dla siebie. Podzielcie się Waszymi spostrzeżeniami: opcat@interwencjaprawna.pl.
Projekt realizowany przez:
Nasi sponsorzy i przyjaciele:
Projekt Watch 24 jest ufundowany przez Open Society Istitute - Budapeszt: www.soros.org
